Mastocytoom bij de hond

“Mastocytoom bij de hond” is geschreven door Wietske Scholten

Wietske is al meer dan 7 jaar dierenarts voor gezelschapsdieren. Met veel passie en liefde heeft ze het leven van duizenden huisdieren verbeterd. Nu wil ze haar kennis graag delen met alle baasjes van Nederland en België, zodat het leven van hun hond, kat of konijn nog leuker en beter word. Heb je vragen over de gezondheid of gedrag van je huisdier? Boek een consult met de dierenarts in via de website om betrouwbaar, betaalbaar en goed advies te krijgen voor jouw huisdier.

Inleiding

Een deel van de honden krijgt vroeg of laat te maken met kanker. Kanker is goedaardig of kwaadaardig. Bij kanker vindt een ongerepte celdeling plaats. Er worden te veel cellen gevormd, waardoor een gezwel of tumor ontstaat. Dit is mogelijk in verschillende organen, waarvan de huid een van de belangrijkste is. Een mastocytoom is een tumor van de huid bij de hond. Dit type tumor uit zich meestal als een onschuldig bultje in de huid. Echter is het een gevaarlijke tumor en dient verwijderd te worden zodra je dit opmerkt.

Inhoudsopgave ‘Mastocytoom bij de hond

1. Wat is een mastocytoom?
2. Symptomen
3. Diagnose
4. Behandeling
5. Kosten
6. Prognose
7. Conclusie

Wat is een mastocytoom?

Een mastocytoom wordt ook wel een mastceltumor genoemd. Het is een van de meest voorkomende tumoren van de huid bij de hond. 

Deze tumor ontstaat als gevolg van een ongecontroleerde deling van mastcellen. Mastcellen spelen een belangrijke rol bij de afweer van de hond. Ze zijn te vinden in de huid, luchtwegen, het maagdarmkanaal, de milt, de lever en het beenmerg. Indien er iets misgaat in de celdeling neemt het aantal mastcellen toe. Dit vormt uiteindelijk een bult in de huid of in andere organen, zoals de milt of de lever.

Een mastocytoom wordt ook wel “The Great Pretender” genoemd. Deze naam heeft hij gekregen omdat hij zich heel goed kan presenteren als een onschuldig bultje. Zo kan deze tumor lijken op een klein losliggend vetbultje, maar ook op een hotspot-achtige huidafwijkingen. 

Bij bepaalde rassen komt deze tumor vaker voor, zoals bij de Boxer, Golden Retriever, Labrador Retriever Weimaraner en de Bulldog. De tumor wordt meestal gevonden rond een leeftijd van 9 jaar, maar ook bij jonge dieren wordt deze tumor nog weleens gezien.

Symptomen van een mastocytoom

Een mastocytoom is een zachte onderhuidse zwelling in de huid. Hij valt lang niet altijd op. Soms lijkt het een onschuldig bultje, aangezien hij kan lijken op een (onschuldig) vetbultje. Vanaf de buitenkant is dus niet te zien of een bultje kwaadaardig of goedaardig is (ook niet als hij klein is of los ligt van de onderliggende weefsels).

 Symptomen die opvallen bij een mastocytoom zijn: 

• Bult in de huid, die in sommige gevallen snel in omvang toeneemt. Het bultje is soms vergroeid maar kan ook los liggen in de huid. Ieder bultje moet onderzocht worden om een ander type tumor (zoals bijv een sarcoom) uit te sluiten. 
• Lokale irritatie (zwerend uiterlijk)
• Jeuk
• Braken, diarree
• Meerdere bultjes in de huid
• Roodheid en zwelling na aanraken bultje (“Darrier sign”)

Figuur 1: Bij Joep de labrador werd een bultje in de huid van de flank opgemerkt (links).  Bij Jessy viel een vreemd bultje bij het oor op. Ook dit bleek na het nemen van een biopt een mastocytoom te zijn (midden). Bij Sandro werd een bult op de schouder opgemerkt (rechts). Gelukkig zijn alle mastocytomen geheel verwijderd.

Het stellen van de diagnose

De dierenarts stelt de diagnose op basis van een lichamelijk onderzoek en microscopisch onderzoek.

Bij het lichamelijk onderzoek besteedt de dierenarts aandacht aan de grootte van het bultje, de stevigheid en de warmte. Ook voelt de dierenarts naar de lymfeknopen. Dit zijn kleine orgaantjes die in verbinding staan met het bultje.

Vervolgens prikt de dierenarts met een naaldje in het bultje. Dit wordt ook wel een dunne naald aspiratie biopt (DNAB) genoemd. Hierbij verzamelt de dierenarts enkele cellen. Deze cellen worden op een speciaal glaasje aangebracht. Vervolgens worden de cellen opgestuurd naar het labarotorium. Daar worden de cellen gekleurd met behulp van een speciale kleuring. De cytoloog bekijkt de cellen onder de microscoop en beoordeelt of het kwaadaardig of goedaardig is. Zo is een mastocytoom of een sarcoom kwaadaardig, terwijl een vetbult of ontstoken talgklier goedaardig is. De uitslag wordt teruggekoppeld naar de dierenarts, waarna een plan van aanpak wordt opgezet.

Kwaadaardige tumoren, zoals het mastocytoom zaaien uit naar andere organen, zoals de lever en de milt. Een echo van de buik brengt deze organen in beeld. Met behulp van een CT-scan worden de organen nog preciezer in beeld gebracht.

Indien er sprake is van een mastocytoom, wordt deze ingedeeld in graad 1, 2 of 3. Graad 1 is weinig kwaadaardig, graad 2 kan kwaadaardig worden en graad 3 is zeer kwaadaardig. Nadat er dus een diagnose is gesteld van een mastocytoom, is het verstandig om eerst een echo van de buik te laten maken, om uitzaaiingen uit te sluiten. Het behandelplan wordt aangepast indien er sprake is van uitzaaiingen. 

Figuur 2: Met behulp van een naaldje worden enkele cellen uit het bultje verzameld. De cellen worden vervolgens voorzien van een bepaalde kleuring. Hierdoor zijn de cellen beter zichtbaar onder de microscoop. De cellen van een mastocytoom laten opvallende paarse bolletjes zien (zogenaamde granulae).

De behandeling

De behandeling hangt af van de gradering en locatie van het bultje. De behandeling bestaat uit één of meerdere opties:

1. Chirurgie
2. Bestraling
3. Medicijnen
4. Chemotherapie

Chirurgie: 

De eerste behandeling is altijd chirurgie. Een mastocytoom heeft het uiterlijk van een octopus. Het kopje van de octopus is het bultje in de huid. De tentakels zitten echter in de diepere lagen. Deze zie je niet met het blote oog. Het is daarom belangrijk om een mastocytoom altijd ruim te verwijderen, aangezien je anders niet de hele tumor weghaalt (tentakels). De tumor wordt na de operatie opgestuurd naar de patholoog. De patholoog kijkt of de tumor helemaal is verwijderd. Het is ook mogelijk dat zo’n ruime marge niet haalbaar is, omdat de tumor op de poot of het oor zit. In dat geval is chirurgie soms geen optie. In dit geval zijn bestraling of medicijnen aan te raden. 

Er is sinds 2021 een nieuw middel op de markt, namelijk Stelfonta®. Dit is een medicijn die in het mastocytoom wordt geprikt. Dit is alleen mogelijk voor mastocytomen van de poten (van beperkte grootte). Het werkt als een soort ‘gif’ voor de tumor. Na toediening sterft de bult langzaam af. Bij 75% met een laaggradig mastocytoom lijkt volledige genezing mogelijk. De bijwerkingen zijn wel groot. Het laat een diepe wond achter en de poot wordt vaak tijdelijk erg dik.

Bestraling:

Het bestralen van het mastocytoom wordt geadviseerd indien: de wondranden niet schoon zijn na operatie (er bestaat twijfel of de tumor geheel is verwijderd) OF als er uitzaaiingen zijn naar de lymfeklieren bij graad I/II. Niet alle oncologen zijn fan van het bestralen van mastocytomen, aangezien dit nog niet duidelijk is aangetoond. Het mastocytoom wordt gericht bestraald, maar schade aan het omringende weefsel is vaak onvermijdelijk. In het geval van uitzaaiingen is bestraling niet effectief. Tijdens het bestralen wordt je hond kort onder narcose gebracht. De bestralingen vinden meestal plaats in drie weken tijd, waarbij dagelijks bestraling plaatsvindt. De kans dat het mastocytoom terugkeert is ongeveer 30%. Bestraling is op dit moment alleen mogelijk in Utrecht en Gouda.

Medicijnen:

Er zijn verschillende medicijnen die ingezet worden bij een mastocytoom. Voorbeelden zijn Palladia®, Masivet® en prednison. Palladia® en Masivet® tabletten worden alleen toegediend indien het niet mogelijk is om de bult te verwijderen of als er sprake is van uitzaaiingen (metastasen). Ze worden ingezet als blijkt dat het mastoctyoom een bepaald gen-foutje heeft (c-kit gen). Dit is het geval bij 30% van de mastocytomen. Deze middelen zijn niet geheel onschuldig. Hoewel je deze medicijnen als eigenaar thuis toe mag dienen, is het contact met zwangere vrouwen & kinderen afgeraden. Bijwerkingen zijn braken, diarree, afvallen en beenmergschade.  

Prednison wordt nog weleens gegeven voorafgaande aan een operatie. Het verkleint de tumor, waardoor het makkelijker is om deze te verwijderen.

Chemotherapie:

Chemotherapie wordt veelal toegepast indien er sprake is van een graad III mastoctyoom, die een grote kans heeft om uit te zaaien. Deze behandeling wordt maar op enkele plaatsen in Nederland uitgevoerd, namelijk Waalwijk, Gouda, Nieuwegein, Barendrecht en Utrecht. Chemotherapie wordt via het infuus toegediend. 

Kosten

De kosten voor een operatie varieren tussen de  800 en 2000 euro. Deze kosten hangen af van:

• het lichaamsgewicht van je hond (hoe zwaarder, hoe duurder)
• de lokatie van het mastocytoom (poten zijn lastiger, dan de buik/rug, bij moeilijke plaatsen is een huidflap nodig om de wond te dichten. Dit duurt langer en is dus ook kostbaarder)
• gradering en grootte van het mastocytoom (graad I en kleine mastocytomen < 1 cm kunnen krapper weggehaald worden. De operatie duurt dan korter en is dus ook goedkoper)
• ervaring van de chirurg (des te meer ervaring, des te kostbaarder. Echter zijn ervaren chirurgen ook korter met de operatie bezig, waardoor er relatief weinig prijsverschil is). 

De kosten voor een bestralingstraject bij mastocytomen die onvolledig zijn verwijderd, varieren tussen de 1600-2500 euro (6 bestralingen inclusief narcose). 

Medicatie (zoals Palladia en Masivet) zijn prijzig. De dosering hangt af van het lichaamsgewicht van je hond, dus varieert sterk. Houdt rekening met 200-800 euro per maand. Door frequente (bloed)controles (om te kijken of je hond het medicijn verdraagt) kunnen de kosten met 200 euro per maand oplopen.  

Prognose

De levensverwachting (prognose) hangt af van de gradering, locatie en mate van uitzaaiingen van het mastocytoom. Globaal worden de onderstaande getallen aangehouden: 

Graad I: Dit is een laaggradig mastoctyoom. Globaal komt bij 1% van de honden komt de tumor terug, nadat hij is verwijderd. Bij 2-3% zaait tumor uit.

Graad II: De prognose voor een graad II hangt af van de uitslag van de Ki67 kleuring. Dit is een aanvullende kleuring van de tumor na verwijdering. Indien het aantal delingsfiguren onder een bepaalde kritische grens blijft, keert de  tumor bij 6-7% van de honden terug en zaait deze bij 10-20% van de honden uit. Indien het aantal delingsfiguren boven de kritische grens liggen is de prognose ongunstiger. Ook als de tumor geheel verwijderd is, is de kans dan groter dat hij in de toekomst terugkeert (mogelijk op een andere locatie).

Graad III: Dit is een hooggradig mastoctyoom. Globaal komt bij 20% van de honden komt de tumor terug. Bij 80% zaait de tumor uit of is al uitgezaaid op het moment van diagnose. 

Ongeacht van de gradering krijgt 10-20% van de honden later opnieuw (op een andere plaats) een mastocytoom. Ze zijn namelijk in algemene zin gevoeliger voor het ontwikkelen van dit type kanker. Een snelle behandeling en een lage gradering is noodzakelijk voor een goede prognose.