Melanoom bij de hond

“Melanoom bij de hond” is geschreven door Wietske Scholten

Wietske is al meer dan 7 jaar dierenarts voor gezelschapsdieren. Met veel passie en liefde heeft ze het leven van duizenden huisdieren verbeterd. Nu wil ze haar kennis graag delen met alle baasjes van Nederland en België, zodat het leven van hun hond, kat of konijn nog leuker en beter word. Heb je vragen over de gezondheid of gedrag van je huisdier? Boek een consult met de dierenarts in via de website om betrouwbaar, betaalbaar en goed advies te krijgen voor jouw huisdier.

Inleiding

Melanomen zijn een vorm van kanker die op verschillende delen in het lichaam ontstaan. De lip, poot (nagelriem), en bek zijn het vaakste hierbij betrokken, maar ook in het oog komen melanomen incidenteel voor. Ze gedragen zich meestal agressief en zaaien helaas snel uit. Door goed de bek en tenen van je hond te inspecteren, kun jij in een vroeg stadium dit type kanker herkennen. 

Inhoudsopgave ‘Melanoom bij de hond’

1. Wat is een melanoom?
2. Symptomen
3. Diagnose stellen
4. Behandeling
5. Prognose
6. Kosten
7. Conclusie

Wat is een melanoom?

Een melanoom is kanker en valt onder de zogenaamde melanocytaire tumoren. Dit type tumor ontstaat als er iets misgaat in de celdeling van de zogenaamde melanocyten. Melanocyten zijn cellen die verantwoordelijk zijn voor de productie van pigment van de huid. Tijdens de celdeling kan er van alles misgaan. In sommige gevallen ontstaat hierdoor een goedaardige woekering van melanocyten. Dit wordt ook wel een melanocytoom genoemd. Dit type is onschuldig en zaait niet uit. In het meest ongunstige geval ontstaat een melanoom. Dit is de kwaadaardige variant. Melanomen groeien snel en hebben een grote kans op uit de zaaien naar andere delen in het lichaam. 

De lokatie van het melanoom is essentieel voor het bepalen van het behandelplan en de prognose. Een melanoom komt meestal voor in de bek. Daarnaast worden melanomen gezien op de lip, huid, poot (nagelriem), scrotum en het oog. Het melanoom van de bek is zeer agressief en kwaadaardig (96%). Uitzaaiingen via de lymfeklieren naar de longen komen dan ook veel voor. Melanomen van de huid gedragen zich in 85% van de gevallen goedaardig en zaaien dus niet zo snel uit. Ook melanomen van het oog hebben een gunstigere prognose. Het oog moet wel vaak verwijderd worden, maar zaait in <5% van de gevallen uit. 

Bepaalde rassen zijn extra gevoelig voor het ontwikkelen van een melanoom, zoals de Golden Retriever, Riesenschnautzer, Viszla, Chowchow, Cocker Spaniel, Anatolische Herder, Gordon Setter, de Poedel (middelslag), Schotse terriër en de Airdale terriër. 

Figuur 1: Melanomen zitten vaak op moeilijk zichtbare plaatsen in de bek (links, midden). Een melanocytoom (rechts) zit vaak rondom de ogen en lippen.

Symptomen

De symptomen die je ziet bij een melanoom bij de hond hangt af van de locatie, de grootte van de tumor en de aan/afwezigheid van uitzaaiingen. Veelvoorkomende symptomen zijn:

Veranderingen in de huid: Het eerste teken van een melanoom is een plotselinge bult (meestal bruin/zwart/grijs) of een bestaand bultje wat verandert in grootte en kleur.

Zweren en bloeden: Melanomen van zowel de huid, nagelriem als in de bek kunnen zweren ontwikkelen. Dit is pijnlijk en gaat vaak gepaard met bloedverlies en korstvorming. Een melanoom in de bek kan ook een nare geur met zich meebrengen. Dit ontstaat ten gevolge van de ontsteking die rondom de tumor optreedt. 

Moeilijkheden met eten of kauwen: Als een melanoom zich in de mondholte of op de tong bevindt, is het meestal pijnlijk voor de hond om te eten of te kauwen. Ze laten dan ook vaak de kauwstaaf liggen en slikken de brokken in zijn geheel door. Ook is kwijlen soms opvallend.

Gewichtsverlies en lusteloosheid: In een later stadium is er ook sprake van gewichtsverlies en lusteloosheid. De hond valt af (soms ondanks goede eetlust), slaapt veel en wil minder graag mee wandelen.

Oogproblemen: melanomen van het oog zorgen voor een ontsteking in het oog (uveitis) en verhogen in sommige gevallen de oogdruk. In dit geval wordt het oogwit rood en krijgt het hoornvlies een troebele kleur. Daarnaast ontstaan soms spontane bloedingen in het oog (hyphema). 

Diagnose stellen

De dierenarts stelt de diagnose op basis van een combinatie van de onderstaande onderzoeken:

Lichamelijk onderzoek. Hierbij wordt de bult goed bekeken en checkt de dierenarts of er een verdenking bestaat op de aanwezigheid van uitzaaiingen.

Bioptname. Hierbij wordt je hond onder algehele narcose gebracht (kortdurend) en wordt een stukje weefsel verwijderd van de massa. De bijbehorende lymfeknopen worden vaak ook gebiopteerd. Het is belangrijk om hiermee het onderscheid te maken met andere veelvoorkomende tumoren, zoals een plaveiselcarcinoom of fibrosarcoom, aangezien al deze tumoren een andere behandeling nodig hebben. Vervolgens wordt dit weefsel opgestuurd naar de patholoog. Binnen twee weken is en dan duidelijkheid over of er sprake is van een melanoom of iets anders.

Beeldvorming. Melanomen zaaien meestal uit naar de longen of de buikorganen. Een CT-scan of röntgenfoto van de borstholte brengt deze organen in beeld, zodat de dierenarts weet of het melanoom is uitgezaaid.

Behandeling

De behandeling van melanoom bij honden hangt af van het type tumor, de grootte, de locatie en of het zich heeft verspreid. Enkele veelvoorkomende behandelingsmogelijkheden zijn:

Chirurgie: Dit is een goede optie bij een vroegtijdige ontdekking van het melanoom. In het geval van een melanoom in de bek betekent dit vaak een (gedeeltelijke) kaakamputatie. Dit wordt ook wel een mandibulectomie genoemd. Dit klinkt heftig, maar honden kunnen vaak heel goed leven met een stuk(je) kaak dat is weggehaald. Voor een melanoom van de nagelriem is een teenamputatie nodig en bij een melanoom van het oog wordt veelal het gehele oog of een gedeelte hiervan verwijderd.

Bestraling: Bestraling helpt indien chirurgie geen optie meer is of als nabehandeling na een chirurgisch traject. Bestraling verkleind de tumor of tumorrestanten doordat het de kankercellen dood. Daarnaast werkt het ook pijnstillend. Er zijn vaak meerdere bestralingen nodig (4-6x), die onder narcose plaatsvinden. Bestraling wordt regelmatig gecombineerd met immunotherapie. Het geeft goede resultaten, maar uiteindelijk zullen zich hoogstwaarschijnlijk wel uitzaaiingen ontwikkelen.

Immunotherapie: Deze behandeling stimuleert het afweersysteem van de hond om kankercellen aan te vallen en kan worden gebruikt in combinatie met andere therapieën. Momenteel wordt er gebruikt gemaakt van een 3-delig melanoomvaccin. De hond wordt aanvankelijk bestraald, waarnaar het vaccin rond een lymfeklier wordt toegediend. De ‘giftige’ stoffen die vrijkomen door de bestraling worden vervolgens door dit vaccin ‘weggevangen’. 

Chemotherapie: Dit lijkt tot op heden nog niet van toegevoegde waarde te zijn voor dit type kanker. Alleen het toedienen van chemotherapie (carboplatin) resulteert bij 25% van de honden tot een afname/stabiele groei van de tumor. Door de bijwerkingen en matige resultaten wordt hier vaak niet voor gekozen. Elektrochemotherapie is een alternatief en lijkt het meeste effect te hebben als het gaat om chemotherapie. Hierbij wordt een elektrische impuls aan de tumor toegediend, waarna een chemotherapeuticum in het bloedvat wordt toegediend. Bij zo’n 70% van de dieren treedt een afname in tumorgroei op, maar al met al is deze behandeling minder effectief dan radiotherapie (bestraling). 

Prognose

De prognose hangt af van de lokatie van het melanoom, de uitslag van het pathologisch onderzoek en of er al aanwijzingen zijn voor uitzaaiingen. 

De lokatie: melanomen van de bek of nagelriem hebben een ongunstige prognose ten opzicht van een melanoom van het oog.

Melanomen van het oog hebben een goede prognose. Het oog wordt verwijderd, maar de kans op uitzaaiingen is heel erg klein.

Melanomen van de nagelriemen zijn bij 1/3 van de honden al uitgezaaid op het moment van de diagnose. De meeste honden leven nog 1-2 jaar na het stellen van een melanoom van de teen.

Melanomen van de bek hebben een minder gunstige prognose. Na chirurgie (waarbij een deel van de kaak wordt verwijderd)  geldt een gemiddelde overleving van 5-11 maanden. Zonder chirurgie is de prognose erg gereserveerd en zijn de meeste honden na 2 maanden na het stellen van de diagnose overleden.

Bestraling en het melanoom vaccin geeft al goede resultaten. Zo’n 50-60% van de honden leven na een jaar nog. Vroeg of laat ontstaat wel vaak uitzaaiingen, maar in de tussentijd leven honden met een goede kwaliteit van leven. 

De uitslag van het pathologisch onderzoek. De patholoog beoordeelt het weefsel op verschillende onderdelen. Bij de aanwezigheid van onder andere veel delingsfiguren, hoge Ki67-index, invasie in lymfe of bot en veel verschillende kerngroottes wordt de prognose ongunstiger. 

Over het algemeen is de prognose van een melanoom in de bek ongunstig. Op het moment van diagnose is bij zo’n 80% de tumor al uitgezaaid. Indien dit niet het geval is en chirurgie is een optie, zijn de statistieken iets gunstiger. Echter ontstaat ook bij deze groep vaak binnen 3 maanden na chirurgie uitzaaiingen. De gemiddelde overlevingstijd na diagnose is ongeveer 5 maanden. 

De prognose voor een melanoom van de teen of lip is iets gunstiger. De meeste honden leven nog 12-22 maanden na het stellen van de diagnose. 

Kosten

De kosten voor een consult met bioptname (onder narcose) kost ongeveer 400-600 euro. Een CT-scan om de tumor beter in beeld te krijgen en uitzaaiingen uit te sluiten kost ongeveer 1000-1300 euro. De kosten voor de behandeling zijn heel specifiek en daarom lastig te formuleren. Voor een gericht prijsindicatie kun je in dit geval het beste contact opnemen met Dierenziekenhuis Barendrecht, Dierenziekenhuis Nieuwegein of Veterinair Verwijscentrum de Korte Akkeren in Gouda.